Over 30 jaar is de helft van de bestaande banen overbodig

Vorig jaar verscheen een interview met professor Bartelsman in het Financieel Dagblad onder de kop ‘Over 30 jaar is de helft van de bestaande banen overbodig’. Een titel die de aandacht trekt. En een zin waar ook meer achter schuilgaat dan in eerste instantie lijkt.

Afgelopen eeuwen zijn door technische vooruitgang vele beroepen en dus banen verdwenen. Na de oorlog is het aantal landbouwers gedecimeerd in de periodes van mechanisatie en later automatisering. Een boerenbedrijf functioneert tegenwoordig met slechts de inzet van minimale mankracht. Een groot compliment voor zowel onze boeren als voor de nationale innovatiekracht van vele instituten, met aan kop de Wageningen Universiteit, die onze landbouw van vele nieuwe technieken heeft voorzien. Die innovatieve techniek is zelfs een belangrijk en succesvol exportproduct geworden en voor Nederland een belangrijke kennisindustrie.

Dertig jaar geleden hebben we een groot deel van onze fabrieksarbeid gemechaniseerd en later geautomatiseerd. De tijden van lopende banden met grote aantallen arbeiders er langs, is een historisch beeld geworden uit de vorige eeuw. Robots en geautomatiseerde productiestraten maken tegenwoordig al onze discrete goederen zoals tv’s, ijskasten, meubels en auto’s.

Ook op dit gebied hebben we een kennisintensieve industrie opgebouwd met zeer innovatieve producten. Nederland levert met ongeveer 80 bedrijven een bijdrage aan de Joint Strike Fighter, ondanks alle discussies toch één van de meest geavanceerde vliegtuigen ter wereld. Bijzonder hoogwaardige industriële activiteiten, weinig zichtbaar voor de gewone burger, maar wel een belangrijk en onderscheidend exportartikel.

Diepe zakken
De komende jaren verdwijnt veel administratief werk en worden bestaande banen overbodig. De afdeling debiteuren-crediteuren is afgelopen decennium door alle informatisering en automatisering van onze financiële processen al afgebouwd. En dat proces gaat komende jaren in snel tempo verder. Facturen worden digitaal, administratie wordt digitaal en allerhande processen en procedures lopen steeds meer via slimme applicaties. Het administratiekantoor dat we vroeger kenden, wordt virtueel, evenals allerlei ambtelijke processen.

De opmerking van hoogleraar Bartelsman is dus zo gek nog niet. Hij stelt dat het juist mooi is dat we techniek aan het werk kunnen zetten om dit soort arbeid uit te voeren. Want dan kunnen wij ons met meer hoogwaardiger of menselijker arbeid bezighouden. De uitdaging is wel, dat bedrijven de financiering van dit soort hoogwaardige techniek kunnen (blijven) financieren. Dat vereist, zoals hij zegt: ” . . diepe zakken van de ondernemers”. Daarnaast is de kans dat je ideeën door anderen snel worden geïmiteerd groter dan ooit, dus je moet in korte tijd je investering kunnen terug verdienen.

Maar net als onze wereldwijd gewaardeerde landbouwkennis en onze – weliswaar iets beperkter bekende – industriële kennis, zijn er voldoende mogelijkheden waarop Nederland op vele nieuwe gebieden te excelleren. Maak van de nood een deugd door als land op het gebied van informatie een handels- en exportland te worden. De infrastructuur hiervoor is aanwezig, we zitten immers op het grootste internetknooppunt ter wereld, de AMS-IX. Geen enkel ander land heeft op dit gebied zo’n potentie als Nederland. We hebben relatief gezien de meeste datacenters van Europa.

Maar dan moeten we deze ambitie wel hoog op de politieke agenda zetten. In de troonrede is geen aparte informatieparagraaf over het belang van ICT voor onze toekomst. De meeste politici begrijpen weinig van informatie en onze potentie op dit gebied. Ondanks dat we met Nelie Kroes de belangrijkste Europese Commissarisfunctie bekleden. Een profeet wordt vaak in eigen land weinig gewaardeerd. Een oud trekje van ons polderland om niet te willen excelleren: ‘doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg’.

eSociety
Maar willen we als Nederland de komende decennia profiteren van de weer groeiende economie, dan is de ‘nutsvoorziening informatie’ essentieel. Om als moderne eSociety succesvol – met dynamische en kleinschalige organisaties – in deze informatiewereld te kunnen reageren en handelen. En daarnaast bestuurlijk de mogelijkheid om als overheid weer kleinschaliger te worden en terug naar vroeger te kunnen: dicht bij de burger en ondernemer.

Kortom, de kop “bestaande banen overbodig” betekent ook, dat de helft ander nieuw werk zal vinden dat nieuwe welvaart en inkomsten kan brengen. Schumpeter’s ‘Creative Destruction’ blijft onverminderd geldig. Onze generatie wordt ouder en kan veel langer werken; dat kan prima in een maatschappij waar we steeds minder lichamelijke inspanning hoeven te leveren. Ons werk wordt diverser en gevarieerder en op meer plaatsen mogelijk, mits we gebruikmaken van de mogelijkheden van die nieuwe informatietechniek.

In de (persoonlijke) zorg en dienstverlening zal werkgelegenheid blijven groeien. Daar is steeds meer face-to-face contact nodig. Prima te doen met ondersteuning van social media en mobiele voorzieningen die we al hebben. De slimme auto, het slimme huis, de slimme organisatie. Allemaal ontwikkelingen die ons leven leuker en mooier maken. Mits we ze omarmen en dat ook de politiek dit zal nastreven.

De generatie Y is volwassen geworden en komt langzaam op management en bestuur posities terecht. Zij denkt digitaal. Zij werkt en communiceert digitaal en mobiel. Zij heeft al lang afscheid genomen van de vorige eeuw en bouwt haar eigen nieuwe maatschappij. Fantastisch! Deze mensen gaan de plaats van de ouderen overnemen. De tijd van groter en centraler is voorbij; klein is fijn en dynamisch is het adagium van deze eeuw.

Moderne maatschappij
Nederland heeft veel verworvenheden, kennis en innovatiecapaciteit. Het verleden is voorbij, de Kondratiev-winter loopt ten einde. Nieuwe welvaart ontstaat als jongeren de nieuw verworven techniek effectief gaan inzetten en een nieuwe maatschappij opbouwen. Net zoals 50 jaar geleden in de jaren zestig. Of honderd jaar geleden aan het begin van de vorige eeuw.

Maar dan moeten ouderen hen wel de kans geven. Dus niet onze historische rijke verworvenheden coûte que coûte willen handhaven en verdedigen. Als we onze jeugd niet de kans geven hun eigen moderne maatschappij te bouwen, dan blokkeren we onze toekomst. Veel van de huidige politici zijn ooit groot geworden, omdat ze zo’n 30 tot 40 jaar geleden aan de basis stonden van maatschappelijke veranderingen. Zij moeten inzien dat het tijd is hun stokje over te dragen, hoe lastig het ook is afscheid te nemen. Laat de jeugd zijn eigen maatschappij bouwen, ook al zal de helft daardoor ander werk krijgen. Dat hebben we immers al verschillende malen met succes gepresteerd.

About the Author: Hans Timmerman

Hans Timmerman (1953) is als CTO binnen Dell EMC Nederland verantwoordelijk voor de ontwikkeling en verdieping van zowel Dell EMC's lokale business en technology development als voor de bestaande strategische allianties en partnerships. Een groot deel van zijn carrière was Hans werkzaam in de Nederlandse vliegtuigindustrie. Daarna bekleedde hij bij verschillende IT-bedrijven management- en directiefuncties.